Op 27 mei 2012 heeft Pro Momumento een Monumento Habri (Open Momenumenten Dag) georganiseerd op het schiereiland Caracasbaai. Een gebied van nog ongeschonden natuur met een aantal historische monumenten. Dus zeker een speciale dag waard. Deze dag was bijzonder goed georganiseerd met behulp van veel vrijwilligers. Ook werd een boekje uitgegeven met daarin veel informatie over dit gebied en de bezienswaardigheden daarin. Deze publicatie getiteld 'Monumento Habrí 2012 Caracasbaai' is uitgegeven door de Fundashon Pro Monumento en is daar waarschijnlijk ook nog wel te koop. Vanwege het belang van dit gebied als natuur- en recreatiegebied voor de volgebouwde omgeving en vanwege de historische monumenten erin maakt Pro Monumento samen met een aantal andere groepen zich sterk om dit gebied de status van Nationaal Park te geven.
Uiteraard heb ik zelf ook weer de gelegenheid aangegrepen om dit gebied te bezoeken. Naar aanleiding daarvan en mede gebaseerd op eerdere speurtochten, die ik alleen of samen met de werkgroep Archeologie van NAAM in dit gebied heb gemaakt, beschrijf ik in het navolgende een aantal aspecten van dit gebied.
Ontstaan van de Caracasbaai
In tegenstelling tot de overige baaien van het eiland is de Caracasbaai ontstaan als gevolg van een catastrofale aardverschuiving. Hier is onderzoek naar gedaan door P.H. Buisonje en J.I.S. Zonneveld. Zij hebben hun bevindingen neergelegd in een rapport "Caracasbaai: a submarine slide of a huge coastal fragment in Curaçao", waaruit onderstaande samenvatting is gehaald. Het volledige Engelstalige rapport is (was) te lezen op de website van Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde.
Tijdens vroeger geologisch veldwerk op Curasao werden aanwijzingen gevonden die erop duidden dat de Caracasbaai - een baai met een open front naar zee van ongeveer 1 km breedte en een maximale diepte van ongeveer 250 m - , gesitueerd aan de zuidwest zijde van het eiland, ontstaan is doordat een groot deel van het kalksteen-kustgebergte hier onderzees is afgegleden.
De aanwijzingen berustten grotendeels op geologische en geomorfologische gegevens uit de directe omgeving van de Caracasbaai. Zij toonden aan dat in subrecente tijd een kustgedeelte van ongeveer één vierkante kilometer oppervlak, met een topvlak dat minstens 45 m boven zee lag en een basisvak dat bij de oorspronkelijke kust ongeveer 250 m beneden zeeniveau moet hebben gelegen, in zuidzuidwestelijke richting moet zijn verdwenen en zijn afgegleden van de vrij steile onderzeese helling die het eiland scheidt van de diepzeetrog in het zuidwesten.
In 1970 werden de waarnemingen die op het eiland gedaan waren volledig bevestigd door echoloding-profielen en diepzee-bemonstering. Een enorm lidteken in de vorm van een geul met vrijwel vlakke bodem, 1000 m breed en ongeveer 150 m diep uitgeschaafd uit de zeebodem, bleek over een afstand van verscheidene kilometers lengte, direct zeewaarts van de Caracasbaai aanwezig te zijn.
Op een afstand van ongeveer 5 km uit de kust, bij een diepte van ongeveer 800 m, verandert de richting van de geul geleidelijk naar meer zuidzuidoostelijk en zet zich verder voort als een V-vormig dal. Er zijn aanwijzingen dat tot een diepte van 800 m het blok zich als een samenhangend geheel gedroeg en beneden deze diepte in kleinere stukken is gebroken. Het volume van het kalksteenblok dat uit de kustlijn van Curasao verdween wordt geschat op 150 millioen m3 en het volume aan niet-verkitte globigerinaslikken dat door het afglijdende blok in beweging werd gezet, bedroeg in de orde van 700 millioen m3. De afglijding was van een plotseling karakter en de effecten ervan op het eiland moeten van catastrophale omvang zijn geweest.
In deze samenvatting wordt gesproken over 'subrecente tijd' als aanduiding wanneer deze catastrofale gebeurtenis plaatsgevonden heeft. Inmiddels is er overeenstemming onder de deskundigen dat dit tussen 4000 en 7000 jaren geleden is gebeurd. Op een geologische tijdschaal is dat inderdaad recent te noemen.
Hieronder enkele foto's van de opvallende rotsen aan de Oostkant van de Caracasbaai.
Verdedigingswerken op het schiereiland
Het meest zichtbare verdedigingswerk op het schiereiland is het prachtig behouden gebleven Fort Beekenburg. Ook aanwezig op het schiereiland, maar minder zichtbaar zijn de restanten van de Batterij Uitkijk, ook genoemd RuiterPost, die is gebouwd op de lokatie van de eerder aangelegde batterij Het Blokhuis. En, alleen nog herkenbaaar vanwege de naam Punta Caballero of Bastionspunt (zie kaartje van Werbata uit 1906 hiernaast), is de lokatie van de vroegere batterij De Tolcksburg, die was gebouwd om de ingang naar het Spaanse Water te beschermen, maar waarvan momenteel geen restanten meer zijn te vinden. Uit deze opsomming van verdedigingswerken op het schiereiland is duidelijk dat het schiereiland een strategische plaats heeft ingenomen in de verdediging van het eiland. Ook in de Tweede Wereldoorlog werd het schiereiland weer voorzien van een verdedigingswerk. Deze keer om de olievoorzieningen op het schiereiland veilig te stellen tegen eventuele aanvallen van de Duitsers.
Historische gegevens zijn afkomstig uit het boekwerk "De forten, verdedigingswerken en geschutstellingen van Curaçao en Bonaire" van Dr. J. Hartog.
De Ruiterpost of Uitkijk
Deze batterij is in 1702 gebouwd ter verdediging van zowel de Caracasbaai als de ingang van het Spaanse Water. Het was een batterij, die feitelijk alleen bestond uit een in een stompe hoek gebouwde borstwering met origineel 4 kanonnen. De achterzijde van het fort was open. Dat laatste werd dit verdedigingswerk uiteindelijk fataal, want, toen de Engelsen in 1805 het eiland aanvielen, gingen ze in Fuikbaai aan land en benaderden deze batterij van de achterzijde. Er bleef toen niet veel meer over dan het onklaar maken van het op dat moment nog enige kanon en de benen nemen.
In de tweede wereldoorlog is op deze lokatie ook een verdedigingswerk aangelegd door de hier gelegerde Nederlandse Militairen; de restanten van de drie kanonstellingen zijn nog duidelijk te zien, evenals een richttafel.
De restanten van dit fort en de latere kanonstellingen zijn nog goed te zien naast het Quarantainegebouw.
De Richttafel op de Ruiters Uitkijk
Nogmaals de richttafel
De trap naar de open ruimte voor het Quarantainegebouw
De Uitkijk, deel van de borstwering
De Uitkijk met op de achtergrond het Quarantainegebouw
Meer informatie over deze batterij en foto's zijn te vinden in een verslag van een eerder gemaakte speurtocht naar Fort Collenburg en De Ruiters Uitkijk (link opent in nieuw window).
Fort Beekenburg
Nadat de hierboven genoemde batterij De Uitkijk gereed was, begon Nicolaas van Beek in 1703 aan de bouw van een nagenoeg onneembare vestiging, het naar hem genoemde Fort Beekenburg. Door geldgebrek heeft de bouw lange tijd geduurd. Pas na 1750 werd de bouw voltooid. Het fort bestaat uit een toren, waarop kanonnen waren geplaatst en daarvoor nog een bastion ook voorzien van kanonnen. De toren was alleen bereikbaar via het Bastion. Nu is de toren te bereiken via een recent gerestaureerde trap, maar oorspronkelijk was deze trap er niet en kon de toren alleen bereikt worden via een ladder, die ingetrokken kon worden.
Het fort is nog in goede staat, al is er niet zo lang geleden een poging gedaan om een van de kanonnen te stelen, waarbij het fort is beschadigd, en is het recent een aantal malen door vandalen met graffiti beklad. Een situatie, die zich weer kan herhalen als er geen toezicht wordt ingesteld op het schiereiland. Positieve ontwikkelingen zijn dat de graffiti weer zijn verwijderd, dat recent een aantal restauraties hebben plaatsgevonden en dat 4 kanonnen zijn teruggeplaatst op het fortbastion.
Ter gelegenheid van Monumento Habri is het fort toegankelijker gemaakt door een deel van de plantengroei te verwijderen. Zo is nu eenvoudig het oude toilet tussen het fort en de Caracasbaai te bezoeken. Dit was feitelijk alleen een overkapping over het ravijn, waarbij alles rechtstreeks in het ravijn werd geloosd. Alleen een deel van de houten balken over het ravijn is nog over van dit toilet.
Niet ver daar vandaan, tussen de forttoren en het bastion, zijn nu ook de restanten van het toiletgebouw van de soldaten in de tweede Wereldoorlog vrijgemaakt. Hiervan is alleen de fundering over en de vloer. In het ravijn liggen delen van enkele toiletpotten en een gietijzeren waterreservoir van een van de toiletten.
Het Kasteel - de centrale toren van het fort Beekenburg
Het Bastion met daarop de 4 geplaatste kanonnen
De vloer en fundering van het WW2-toiletgebouw
Douchebak of iets anders uit WW2
Achter Frances de balken van het originele toilet over het ravijn
De forttoren met daarvoor de fortmuur
De fortmuur met schietgaten voor musketten
Het Bastion met wachtershuisje
Nogmaals het Bastion met wachtershuisje
Rechts van het pad naar het fort is een pad door de mondi gemaakt naar de ruïne van het waterbakgebouw. Dat gebouw diende als opslag van water voor het fort en het op het fortterrein aanwezige hospitaal. Van het waterbakgebouw staan de muren nog overeind, maar het dak is ingestort. Van het hospitaal is nagenoeg niets terug te vinden. Wel is veel bouwafval gevonden in een ravijn achter het fort. Mogelijk dat dit restanten zijn van het oude hospitaal.
Hieronder staan links naar eerder gemaakte verslagen of fotorapportage op en rondom dit Fort:
- Terugplaatsing van twee kanonnen op Fort Beekenburg
- Fotorapportage van een tocht op en rondom Fort Beekenburg
- Fotorapportage van een speurtocht door de ravijnen rond het Fort Beekenburg
Quarantainegebouw en Opslaggebouw
Op het schiereiland bevinden zich nog twee historische gebouwen. Beide gebouwen hebben een rol gespeeld in het scheepvaartverkeer met de eilanden.
Op de foto links van Soublette uit eind 1800, is links Fort Beekenburg te zien; rechts van dit fort ligt het Hospitaal, waarvan nu niets meer te vinden is. Het hospitaal werd ook gebruikt voor de behandeling van zieke zeelieden en werd daarom ook aangeduid als Quarantaine hospitaal.
Rechts van het pad is het gebouw te zien, dat gebruikt werd voor opslag en ontsmetting van aangevoerde goederen. Dit gebouw is recent een tijdlang in gebruik geweest als restaurant van Baya. Met de openstelling van het gebied heeft de uitbater van dit restaurant zich teruggetrokken en is het gebouw door vandalisme is slechte staat gekomen. Momenteel wordt het gebruik als een soort kerk.
Het gebouw dat nu bekend staat als het Quarantainegebouw dateert uit dezelfde tijd als het hospitaal op het fortterrein. Op een andere foto van Soublette komen beide gebouwen voor. De huidige naam suggereert dat juist dit gebouw in gebruik was voor het verblijf van mogelijk besmette passagiers. Ik heb geen definitief uitsluitsel kunnen vinden over de rol van elk van beide gebouwen. De bijschriften in het boek van Soublette hanteert voor beide gebouwen de term "Quarantine station", terwijl bij de foto waarop beide gebouwen voorkomen, het gebouw op de berg wordt aangeduid als "Quarantine station" en het andere gebouw op het terrein van het fort als "Hospital". Mijn interpretatie zou zijn dat het gebouw op het fortterrein inderdaad de functie van hospitaal had (mensen, die ziek zijn) en dat het Quarantainegebouw werd gebruikt voor het verblijf van passagiers en bemanningsleden, die uit besmette gebieden afkomstig waren, maar waarvan nog niet was vastgesteld dat ze ook daadwerkelijk besmet waren. Ze werden in dat gebouw dus in quarantaine gehouden.
Het Quarantainegebouw is in slechte staat. De bovenverdieping is afgesloten omdat de vloer niet langer betrouwbaar is. Het is beklad met graffiti en ook beneden begint de vloer steeds meer gaten te vertonen. Het is een prachtig pand, dat het zeker zou verdienen om gerestaureerd te worden.
Het Quarantainegebouw met stands van Monumento Habri
Quarantainegebouw in slechte staat
De trap naar de begane grond
Het Opslaggebouw
Een prachtig natuurgebied
Behalve dat het schiereiland interessant is vanwege de er aanwezige historische gebouwen, is het ook een mooi gebied om te wandelen. Er komt een grote verscheidenheid aan planten voor en, langs het binnenwater, zijn er ook mangroven te vinden. Voor de meer avontuurlijk aangelegde wandelaars bestaat ook de mogelijkheid om de Kabrietenberg te beklimmen.
Een verslag van een eerder door mij uitgevoerde beklimming van de Kabrietenberg is te vinden door op deze link te klikken. Boven op die berg is er een prachtig uitzicht over het Spaanse Water en bovendien bevindt zich er een historisch meetpunt van de C.P.I.M.
Ter gelegenheid van Monumento Habri waren er op de diverse planten briefjes aangebracht met de naam van de plant. Zeer leerzaam en uit de reacties van de mensen in mijn buurt kon ik afleiden dat er maar weinig kennis aanwezig is van de op Curaçao aanwezige planten. Een uitstekend initiatief dus.
Hieronder foto's van de planten met hun namen.
Guyaba Baster
Kabuya di Makutu (Touw om manden mee te vlechten)
Watakeli
Watakeli
Basora Pretu
Basora Kòrá
Yerba di Pataka
Bloem van de Yerba di Pataka
Shimaruku (geeft lekkere kersen)
Sentebibu (Aloë)
Manzaliña (pas op tijdens regen; geeft huidirritatie)
Kalbás
Tanchi
Infrou (voorgrond)
Directeursbaai en Baya Beach
Niet alleen boven water is het een mooi natuurgebied, ook onder water is een bezoek zeer de moeite waard. Op het schiereiland bevinden zich twee bekende duikstekken, waar vanaf de kant eenvoudig een bezoek gebracht kan worden aan de onderwaterwereld.
Baya Beach
Bij Baya Beach bevindt zich het wrak van de Tugboat. Een klein sleepbootje, eigenlijk meer een Pilot boat, zoals die nu nog in gebruik zijn bij de havenloodsen, ligt daar net onder het wateroppervlak. Daardoor is het ook voor snorkelaars te bezoeken. Rondom dit wrakje zijn altijd veel vissen te vinden. Een gevolg van het feit dat duikboten hier de vissen voeren, zodat toeristen verzekerd zijn van veel vis. Vlakbij de Tugboat is ook de onderkant van de meerpalen een bezoek waard. Aan het einde van de duik is een mooie afsluiting een tocht onder de pier. De kolommen van deze pier zijn volledig bezet met sponzen.
Een video van een duik onder de pier is hier te vinden (klik op 'hier'; opent in nieuw window).
Directeursbaai
Dit strandje ontleent zijn naam aan het feit dat hier de directeuren van de CPIM (Shell) in alle rust konden zwemmen. Als beveiliging was bovendien een net aangebracht om eventuele haaien buiten te sluiten. Restanten van dit net zijn onder water nog te vinden. Het rif is hier indrukwekkend omdat het vrijwel vertikaal naar beneden gaat. Het koraal is er nog in vrij goede staat. Een waarschuwing is wel op zijn plaats voor duikers, die normaal in water met minder zicht duiken. Vanwege de helderheid onder water in combinatie met de vertikale wand kom je ongemerkt op te grote diepte.
